Ucieczka z kina Wolność - pamiętacie ten film

 

cyt. 35 lat temu, 15 października 1990 roku swoją premierę miała "Ucieczka z kina »Wolność«" Wojciecha Marczewskiego.

Bohaterem jest cenzor okręgowy (Janusz Gajos), który gdzieś u schyłku lat 80. XX wieku musi zmierzyć się z „buntem materii”: oto postaci wyświetlanego w kinie „Wolność” filmu „Jutrzenka” porzuciły narzucone sobie role i nawiązały kontakt z widzami.

Urzędnik stosuje środek zapobiegawczy: każe wykupić wszystkie seanse. Ta forma cenzury okazuje się jednak mało skuteczna – wirus wolności przenosi się na ulice: ludzie, wzorem bohaterów, zaczynają śpiewać „Requiem” Mozarta.

Gdy partyjna „góra” nakazuje spalić kopię filmu, cenzor, w którym grająca Małgorzatę aktorka (Teresa Marczewska) rozpoznaje niegdysiejszego poetę i krytyka teatralnego – przechodzi, dosłownie i w przenośni, na stronę ekranowych postaci. Wędrówka po dachach kamienic („Zawsze chciałem tu wejść”), spotkania z wyciętymi przez siebie bohaterami, stają się dla niego podróżą w głąb sumienia i początkiem drogi do wolności.

„Jeśli chodzi o problem wolności, jestem nastawiony sceptycznie. Gdy patrzy się na świat przez więzienne okienko, wszystko, co na zewnątrz, wydaje się piękne, a potem, gdy już wejdzie się w tę rzeczywistość, dostrzega się w niej kolejne ograniczenia i bariery. Łącznie z tymi, które sami sobie stwarzamy” – mówił reżyser, wpisując ów sceptycyzm w swój film, jeden z najważniejszych i najbardziej oryginalnych w historii polskiego kina.

Ta dziwna (tragi)komedia czy – jak pisał jeden z krytyków – „bardzo poważny żart”, to z jednej strony podszyta absurdem filmowa parabola transformacji ustrojowej z „Purpurową różą z Kairu” Woody’ego Allena i „Mistrzem i Małgorzatą” Michaiła Bułhakowem w tle, symboliczne – poprzez postać cenzora – pozbawione biało-czarnych schematów pożegnanie systemu. Z drugiej zaś – uniwersalna opowieść o człowieku, który, choć upadł, próbuje odzyskać godność i wolność, z wielką kreacją Janusza Gajosa nagrodzoną na 15. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni, którego „Ucieczka z kina »Wolność«” była bezapelacyjnym zwycięzcą.

Na Ninatece możecie obejrzeć rozmowę Magdy Sendeckiej z Wojciechem Marczewskim, w której reżyser opowiada o kulisach realizacji filmu, swoich inspiracjach czy własnych doświadczeniach w zetknięciu z peerelowskim systemem cenzury.